Wander Slomp te Gieten 0592-262330
DE RECHTSPRAAK
De rechtspraak is al heel oud in Drenthe, al heel lang kan worden vermoed dat er
ten aanzien hiervan een geordende samenleving was, ook al ten tijde van Karel de
Grote (800). Over een groot gebied ook naar het oosten toe in Duitsland kenden men
Drosten.
De Katholieke kerk had later de rechtspraak in handen. Vanaf de elfde eeuw
viel het onder bestuur van de bisschop van Utrecht. De bisschop had dat voor Drenthe
weer ingericht in zes dingspillen met goorsprake en het rocht. Dit ontwikkelde in
de late middeleeuwen zich weer tot de etstoel van Drenthe met de drost en 24 etten.
De 24 etten, waarvan er ieder jaar 12 moesten aftreden, werden gekozen door de stemgerechtigden
uit Drenthe en wel uit ieder van de zes Dingspellen 4 afgevaardigden, Het Drentse
landrecht van 1412 vermeld reeds, dat de Etstoel jaarlijks drie vergaderingen hield.
Deze werden meestal in de openlucht gehouden en bij slecht in een kerk, zoals die
van Rolde of Anlo. Later werden de vergaderingen in het klooster van Assen gehouden.
Uiteindelijk ontwikkelde de Etstoel zich tot een onafhankelijk orgaan met lekenrechtspraak.
De etstoel functioneerde tot 1 maart 1811, vanaf dat moment zijn de nationale regelingen
van kracht. Wel gaven de nationale regelingen nog strubbelingen, voordat het één
geheel werd duurde het toch nog enige tijd. Vanaf 1814 hebben we meerdere grondwetten
gehad. De huidige Nederlandse grondwet is ingevoerd in 1848.
De laatste drost was
Sigismund Pierre Alexander, graaf van Heiden Reinstein vanaf 1776, van hem is bekend
dat hij goed was ingevoerd in Haagse kringen. Den Haag had de touwtjes toen ook al
goed in handen.
Er waren meerdere functies, in verband met de vele huidige straatnamen
in de vele Drentse dorpen ga ik een aantal functies nader toelichten.
De drost, altijd
van adel, stond aanvankelijk aan het hoofd van de rechterlijke en bestuurlijke macht,
een soort huidige commissaris der koningin.
De landschrijver, hij was meer griffier,
secretaris en incasseerder van boetes
De schulte was een overheidsdienaar een soort
burgemeester, ook al een soort hoofd van politie/officier van justitie en was actief
in een gebied dat veelal samenviel met de Parochie. Hij was de wereldlijke tegenhanger
van de pastoor.
Het rocht was een getuigenverhoor
De scherprechter was de man die
de lijfstraffen uitdeelde.
Het ding is de rechtszitting
De Etstoel was de rechtbank
en het bestuurlijk orgaan, je had 24 etten en één drost
Ette. Je kon ette worden als
je eigenerfde was en voldoende carolus guldens had, eerst 500, later 1500.
Lotting,
rechtszitting, deze werd op meerdere plaatsen gehouden, Balloo, Rolde, Anloo, vanaf
1688 te Assen
Sinds 1658 bestaat er een reglement voor de advocaten, voordien waren
er wel Drentse advocaten, doch daar ligt een wit stuk geschiedenis.
De doodstraf stond
onder andere op het plegen van moord, doodslag, wanneer een overeenkomst tot vrede
werd verbroken, verkrachting, diefstal met betrapping op heterdaad en verraderlijke
brandstichting .
Ruinen en Ruinerwold hadden, onder leiding van de Heer van Ruinen,
hun eigen “Heerlijke rechtstspraak”. Een klein deel van het huidige Overijssel hoorde
ook daarbij. Ruinen had voor de uitvoering van doodvonnissen een galgenpaal op de
Galgenberg staan tussen Pesse en Ruinen. De laatste die is ter dood gebracht was
een aanrander uit Dwingeloo. Om te voorkomen dat de ter dood veroordeelde het nog
ooit weer zou kunnen doen werden de edele delen in brand gestoken.